Tag: Taal

Het jaar 2024 in 10 nieuwe woorden

Posted on by Flip Schultz in Actualiteit, Cultuur, Taal

Een jaar lang kranten, tijdschriften, radio/TV en online platforms volgen, leverde ook dit jaar weer 10 nieuwe woorden op.

Zoals elk jaar kiezen ze in het buitenland ook een woord-van-het jaar. De keuze van de Oxford University Press viel op ‘brain rot’ – een term die wordt gebruikt om de bezorgdheid weer te geven over de impact van het consumeren van buitensporige hoeveelheden online inhoud van lage kwaliteit, vooral op sociale media.

Ook in Australië kozen ze een woord dat de tijdgeest weergeeft: ‘Enshittification‘ – het gevoel dat onze dagelijkse ervaringen steeds minder waarde hebben.

Bij onze oosterburen werd het ‘Ampel-Aus‘. Ampel betekent stoplicht en de Duitse regeringscoalitie van SPD, de FDP en de partij Alliance 90/De Groenen werd de Ampel-coalitie genoemd. De partijkleuren rood, geel en groen komen namelijk overeen met de stoplichtkleuren. Op 6 november kwam een einde aan die coalitie: Ampel-Aus.

Afijn, hieronder treffen jullie mijn persoonlijke keuze van het jaar 2024 aan. In chronologische volgorde weergegeven (van januari tot december) en met bronvermelding.
Benieuwd wat jullie het leukste, dan wel beste woord vinden.

Woestijnpijn

Ja, herinneren jullie je deze nog?
Het lijkt alweer een eeuwigheid geleden, maar aan het begin van het jaar dook plotseling het gerucht op dat oud-Liverpool speler Jordan Henderson wel bij AJAX zou willen spelen in seizoen 2024-2025.
Henderson speelde op dat moment bij Al-Ettifaq, een voetbalclub in Saoedi-Arabië. Naar verluidt voelde de Britse speler er zich niet thuis, ondanks het vorstelijke salaris (er werd een bedrag van 800.000 dollar per week genoemd).

Ondanks het feit dat John van ’t Schip als coach ad interim de toenmalige selectie weer op het goede pad trachtte te brengen, bleven de resultaten mager.

AJAX leed op 21 december 2023 een pijnlijke nederlaag tegen de amateurs van USV Heracles (3-2) in de strijd om de KNVB-beker.

En dus klampten AJAX-aanhangers én de voetbalpers zich vast aan elk bericht dat een herrijzenis van de ooit zo dominante club uit Amsterdam zou kunnen inluiden.
Het AD had eerder al gemeld dat Henderson last had van ‘woestijnspijt’, dus eigenlijk komt die krant de eer toe. Maar Wagendorp maakte er ‘woestijnpijn’ van: in zijn woorden ‘een zeldzame aandoening die sinds de exodus van voetballers naar de woestijn steeds vaker voorkomt’.
Net iets, ehh, pijnlijker…

BRON: column Wagendorp, de Volkskrant, 16-1-2024

Breedbeeldbluf

Ik kan iedereen aanraden om op zaterdag de NRC te lezen, al was het maar voor de autorecensies van Bart van Putten. Hij paart op onovertroffen wijze vakkennis aan taalgevoel, waardoor zijn artikelen behalve informatief, ook nog eens een plezier zijn om te lezen.
Zo testte Van Putten in juni een nieuw model van het Chinese merk Zeekr.
Over het interieur: ‘Behaaglijk, voor de swing een chique designlichtshow in de deuren, interieurkleuren expressief maar gedekt licht- en donkergrijs, messing sieraccenten. Zen met een griffel. Het wordt alleen nooit jouw huis, het blijft een hotelketen, een no man’s land met vijf sterren.’

In januari fileerde hij de nieuwe BMW i5: ‘Tussen de met stoelverwarming en ventilatoren, elektromotoren en massagetech opgeblazen stoelen steeds bredere middentunnels voor de huisvesting van elektronica, versnellingsbakken, armsteunen, laadplateaus en opbergvakken. (…) Plus: het moet indruk maken. De koper van zo’n wagen wil gezien worden, denkt BMW.’
Elke keer als ik zo’n auto voorbij zie rijden, moet ik nu denken aan het woord dat Van Putten ervoor heeft gemunt: ‘breedbeeldbluf’.

BRON: Autotest, NRC, 22-1-2024

Bananenbal

In het verslag van een voetbalwedstrijd tussen de vrouwenelftallen van AZ en PEC Zwolle (1-1) wordt de trainer van AZ, Wouter de Vogel, geciteerd: ‘Die voorzet van Mirte van Bentum noemen wij de bananenbal.’

BRON: Noordhollands Dagblad, 22-1-2024

Babboebelt

In BNNVARA’s ‘Even tot hier’ (NPO1) zongen Niels van der Laan en Jeroen Woe het in elke aflevering terugkerende item ‘Een best wel ingewikkeld onderwerp in één minuut’.

Ditmaal was het onderwerp de dreigende mazelenuitbraak, als gevolg van een toenemend aantal ouders dat weigert hun kinderen te laten vaccineren. In dat lied werd als mogelijke infectiehaard niet alleen de ‘biblebelt’ genoemd, maar ook de ‘Babboebelt’.

BRON: Even tot hier (BNNVARA, NPO1), seizoen 11 aflevering 4 (vanaf 27:36 min.), 27-4-2024

Hopklots

Naar aanleiding van de eindexamens op middelbare scholen schreven vakexperts dagelijks een rubriek in de Volkskrant. Het eindexamen Geschiedenis was natuurlijk een kolfje naar de hand van Maarten van Rossem.
Volledig in overeenstemming met zijn imago van ‘mopperkont’ was hij ‘stomverbaasd’ over de vragen die de oudheid, de middeleeuwen en de vroegmoderne tijd tot onderwerp hadden.

Van Rossem: ‘Er zijn actuele toponderwerpen, zoals het ontstaan van de verzorgingsstaat of de EU.’
En: ‘Dit is gewoon een hopklots van de ganse wereldgeschiedenis. Ik ben er eigenlijk gewoon verontwaardigd over en heb diep medelijden met degene die dit na moeten kijken.’

BRON: de Volkskrant, 22-5-2024

Jack van Gelderisering

Oud-sportverslaggever Jack van Gelder had in het SBS-programma ‘Oranjezomer’ opgebiecht dat hij bij de Europese parlementsverkiezingen op de PVV had gestemd. Om er even later aan toe te voegen: ‘Ik haat iedere vorm van discriminatie en ik hoop dat hij (Wilders) dat ook doet.’
Columnist Frank Heinen bespeurde een nieuwe tendens: nieuwsfeiten, zonder ogenschijnlijke context.
‘Elke uitspraak, elke daad staat op zichzelf, er zijn slechts wat losse momenten zonder verband.’
Heinen noemt dat ‘algehele JvG’isering’.

BRON: de Volkskrant, 13-6-2024

Klassenpopulisme

In zijn wekelijkse column in de Volkskrant haalde Sander Schimmelpenninck een bericht op X van Nadia Ezzeroili aan, waarin zij het woord ‘klassenpopulisme’ introduceerde.
Het woord is de vrucht van een fittie tussen Eva Hoeke en eerdergenoemde krant. Hoeke moest afgelopen zomer haar column in Volkskrant magazine opgeven.
Hoeke had zich gestoord aan de argumentatie van hoofdredacteur Pieter Klok voor haar ontslag. Klok had in een radioprogramma gezegd dat ‘je niet steeds dezelfde stemmen uit dezelfde wereld wil laten horen’.

En Hoeke vond dat zij niet uit ‘dezelfde wereld’ (lees: de grachtengordel) afkomstig was, maar uit de Zaanstreek.
Hoe dan ook, de Nederlandse taal is een woord rijker. We kenden natuurlijk ‘klassenstrijd’ en ‘klassenjustitie’ – daar kunnen we nu ‘klassenpopulisme’ aan toevoegen.
In de definitie van Schimmelpenninck betekent het: ‘zelfbedrog, een uitvergroting van een piepklein kloofje tussen rijk en nóg rijker, door middel van het romantiseren en overdrijven van een gewoonheid die vrijwel iedere Nederlander bezit, anders was het immers niet gewoon.’

BRON: de Volkskrant, 5-8-2024

Moraalpaal

In talkshow ‘Eva’ (NPO1) was Wouter de Winther (politiek verslaggever de Telegraaf) te gast. Eva vroeg hem of het niet raar was dat premier Schoof presidentskandidaat Trump al had gefeliciteerd, nog vóórdat de officiële uitslag van de verkiezingen in de VS al bekend was?

In zijn uitgebreide antwoord zei De Winther o.m. het volgende: ‘Ook de kabinetten-Rutte hebben met Trump gewerkt destijds, en daar nooit echt de moraalpaal beklommen, om het zo maar te zeggen – de pragmatische kant opgezocht, in het Nederlands belang denken.’

BRON: Eva, NPO1 (vanaf 21:00 min.), 6-11-2024

Strandstretcherselfies

Marieke de Ruiter schreef een artikel over hoe Urban Nomads in het buitenland (m.n. Portugal, maar ook in Mexico en Zuid-Afrika) de prijzen opdrijven. Gevolg is dat de lokale bevolking verdwijnt, omdat de huizenprijzen voor hen onbetaalbaar zijn geworden.

De digitale nomaden trekken vooral naar bestemmingen waar de kosten voor levensonderhoud laag zijn, zo blijkt uit onderzoek.
Op sites als Nomadlists kunnen ze ‘precies zien hoeveel ze kwijt zijn in bijvoorbeeld Chiang Mai of Medellin. (…) De opkomst van internetplatformen speelt daarin ook een rol. Op sociale media als Instagram en TikTok wordt met strandstretcherselfies eindeloos reclame gemaakt voor #digitalnomadlive.’

BRON: de Volkskrant, 9-11-2024

Ophefdwang

Tom-Jan Meeus was jarenlang politiek verslaggever voor NRC. In 2014 kreeg hij de Anne Vondelingprijs. Hij schrijft nu een wekelijkse nieuwsbrief voor abonnees van die krant, getiteld ‘Machtige Tijden’.

De onlusten in Amsterdam na afloop van voetbalwedstrijd AJAX-Maccabi brachten hem tot de volgende observatie:
‘De kwestie van de nachtelijke geweldsincidenten tegen Israëlische voetbalsupporters legt een tijdsverschijnsel bloot: ophefdwang. Een onverwachte gebeurtenis wordt online razendsnel geïnterpreteerd en gedefinieerd. Vanaf dit moment zitten alle debatdeelnemers eraan vast.’

BRON: Nieuwsbrief ‘Machtige tijden’, NRC 15-11-2024

Dat zijn ze alle tien!
Mijn persoonlijke Top-3: breedbeeldbluf, bananenbal en moraalpaal.
Heel benieuwd welk woord jullie voorkeur heeft!

Mijn top-10 nieuwe woorden van 2023

Posted on by Flip Schultz in Actualiteit, Cultuur, Taal

Toen ik de tien door Van Dale genomineerde woorden zag, overviel mij een gevoel van droefenis. Hittefit? Nepobaby? Kunnen wij als land van taalvirtuozen niets beters verzinnen? De overige acht woorden stemden zo mogelijk nog droeviger….Dat de uiteindelijke keuze viel op ‘graaiflatie’ is niet verrassend, maar weinig creatief.

Het is in andere Europese landen helaas niet veel beter gesteld, als het om nieuwe woorden gaat. Duitsland koos voor ‘crisismodus’. Daar kan je van alles van vinden, maar je hoort mij niet zeggen dat het tot de verbeelding spreekt. ‘Nu pas?’, dacht ik, toen ik het las.

Amerikaans woord van het jaar
De Amerikanen zijn, wat dat betreft, toch creatiever in hun nieuwe woordkeuze: ‘Rizz’ – een verkorte vorm van ‘charisma’.
Ontstaan, volgens Oxford Languages, uit de internet- en gamecultuur en in 2022 populair gemaakt door YouTube- en Twitch-streamer Kai Cenat, die videos met “rizz tips” online plaatste.
Het woord ging deze zomer viraal in de VS, nadat acteur Tom Holland in een interview met Buzzfeed had gezegd: “Ik heb helemaal geen rizz. Ik heb beperkte rizz.”

Het is een woord dat ik hier nog wel in het spraakgebruik zie terugkomen – net zoals al die andere Amerikaanse slang woorden, die wij door de jaren heen in ons taalgebruik hebben geïmporteerd (chillen, dope, mood enz.). Ik acht de kans in ieder geval aanmerkelijk groter dan dat wij een van de tien door Van Dale genomineerde woorden van 2023 gaan overnemen.

Wist je trouwens dat wij maar zo’n 10.000 woorden actief gebruiken? De andere 100.000 lezen wij alleen maar – tenminste, als wij nog lezen…
Hieronder de woorden die ik in 2023, in chronologische volgorde, heb opgetekend – met bronvermelding en verantwoording.

GRAAIFLATIE
Het enige woord op mijn lijst dat òòk op de lijst met genomineerde woorden door Van Dale stond en uiteindelijk door een meerderheid tot woord van het jaar is verkozen. Van Dale plaatste er de volgende betekenis bij: ‘inflatie die wordt aangewakkerd door ondernemingen die de kostenstijging van grondstoffen, productiemiddelen en arbeid volledig of bovenmatig doorberekenen aan de consument om hun winst op peil te houden of te verhogen.’
Kortom: ‘afzetterij’.
Voorbeeld: voor een ambachtelijk gebrouwen biertje op een terras, of in een café, 6 euro of meer moeten betalen.
Bron: o.m. de Consumentengids

CONDOOMBEDROG
Het woord werd vermeld in het verslag van een rechtszaak tegen twee mannen in februari van dit jaar. Tijdens ‘seksueel verkeer’ verwijderden zij condooms.
Dat is de neutrale beschrijving van wat ik ‘verwerpelijk gedrag’ zou willen noemen.
Bron: NOS en de Volkskrant, 28 februari 2023

BOERENWENSNATUUR
Op 15 maart vonden de Provinciale Statenverkiezingen plaats, waarbij de BBB (BoerBurgerBeweging) in alle provincies de grootste partij werd. Ook in 13 van de 21 waterschappen werd BBB de grootste partij.
In het talkshowprogramma Khalid & Sofie werd nabeschouwd en journalist Wouke van Scherrenburg noemde de opvatting van de BBB over wat natuur is ‘boerenwensnatuur’.
Mooi gezegd door Wouke.
Bron: Khalid & Sofie, NPO1, 21 maart 2023

BEDELARTS
In het wekelijks discussieprogramma op de zondag, Buitenhof, was Michelle Tongerloo te gast.
Tongerloo is huisarts in Rotterdam-Zuid én straatarts van de Pauluskerk in Rotterdam. Zij vertelde over schrijnende gevallen in haar praktijk: onverzekerde patiënten, die geweigerd werden door ziekenhuizen en zonder dak boven hun hoofd. Via social media plaatste zij een oproep voor donaties om die mensen alsnog aan woonruimte te helpen.
Presentator Twan Huys noemde haar tijdens het interview met recht ‘een soort bedelarts’.

Bron: Buitenhof, NPO1, 9 april 2023

TIKTOKRIJ
Ja, inderdaad, op de lijst met genomineerde woorden door Van Dale, stond ‘TikTokjustitie’. Persoonlijk vind ik ‘TikTokrij’ meer recht doen aan het jaar 2023.
Eigenrichting via social media vond, helaas, ook al vóór 2023 plaats.
Het fenomeen van de ‘TikTokrij’ deed zich vooral voor in Amsterdam, waar toeristen aanbevelingen van influencers volgden om bij bepaalde winkels of horecabedrijven hun geld uit te geven.
Bron: Het Parool, 10 april 2023

SNEUVELBEREIDHEID
In het Mediaforum van radioprogramma Spraakmakers was Eveline van Rijswijk te gast. Zij maakt deel uit van het vaste Taalteam, dat elke vrijdag het taalgebruik van de afgelopen week doorneemt.
Van Rijswijk haalde een uitspraak aan van Tweede-Kamerlid Wilma Borgman (VVD), die over de val van het kabinet Rutte-IV had gezegd: ‘De coalitiepartners hebben toch de sneuvelbereidheid van de VVD op dit dossier onderschat.’
Woorden met een wrange bijsmaak, want het dossier waar Borgman op doelde is de vermaledijde Spreidingswet.
Bron: Spraakmakers, NPORadio 1, 14 juli 2023

KERMISPIEMEL
Taalkundige Hugo Brandt-Corstius zei ooit dat er geen vieze woorden bestaan, net zo min als mooie of lelijke woorden. Volgens hem zijn het associaties bij woorden, associaties met mooie en lelijke dingen, of met mensen die ze uitspreken.
Zie het boek ‘Het vermogen te verlangen, Gesprekken over taal en het menselijk brein’ van Liesbeth Koenen (tweedehands nog verkrijgbaar).
Feit is dat het woord bestaat, en dat het een raar ding beschrijft.
In Alkmaar, maar ook in andere plaatsen in ons land, wilde de CU (Christen Unie) dat de verkoop van ‘het pluchen beest’ – beschrijving in het Noordhollands Dagblad – werd verboden.
Bron: het Noordhollands Dagblad, 29 augustus 2023

POLDERVERKIEZINGEN
Staatsrechtgeleerde Wim Voermans was te gast bij radioprogramma Spraakmakers, maar schoof ook aan tafel bij het Mediaforum. Onderwerp van gesprek was de eerste dag van de algemene politieke beschouwingen (na de presentatie van de Rijksbegroting voor 2024 op Prinsjesdag).
Voermans: ‘We krijgen historische verkiezingen. Het is nog niet gebeurd, sinds 1922, dat er zoveel nieuwkomers met zoveel zetels in de peilingen bij kwamen. (…) We gaan naar iets toe, wat we eigenlijk niet kennen: polderverkiezingen! Het zal nog lastig worden voor de partijen om zich daartoe te verhouden – je weet niet hoe je tegenstanders gebakken zijn (…).
Dus dat wordt aftasten. Dat wordt kijken naar dingen waar je constructief kunt samenwerken. Je moet ook de deuren openhouden, want het kan linksaf, het kan rechtsaf…..Er is een groot middenblok ontstaan. Dus we gaan echt historische verkiezingen tegemoet, ook in toon en stijl.’
We weten nu, drie maanden later, wat ‘de polders’ hebben gekozen: rechtsaf…..
Bron: Mediaforum, Spraakmakers, NPORadio1, 20 september 2023

CROMPOUCE
Onvermijdelijk, natuurlijk, deze bakkersvondst. Volgens Ulrika Menig, bakker bij ‘Bammetje Bakery’ in Utrecht, heeft zij de crompouce in 2020 tijdens de coronalockdown bedacht.
Het baksel werd in 2022 een rage op internet en wordt nu overal verkocht. Maar onder andere benamingen, omdat de bedenkster een claim op de merknaam heeft.
Bron: MarketingTribune, november 2023

SLAAPZAKJAS
De zogenoemde pufferjas duikt deze herfst en winter vrijwel overal in het straatbeeld op. In de volksmond wordt het kledingstuk ook wel ‘slaapzakjas’ genoemd.
Columniste Sylvia Witteman komt de eer toe een draagster ervan te hebben vereeuwigd in een van haar kostelijke columns.
Bron: de Volkskrant, 4 december 2023

Welk van deze woorden, naar mijn mening, hét woord van 2023 is?
Ik twijfel tussen ‘Boerenwensnatuur’ en ‘Bedelarts’.
Benieuwd welk woord jouw voorkeur heeft…..

Mijn 10 nieuwe woorden van 2022

Posted on by Flip Schultz in Actualiteit, Media, Taal

Waarschuwing vooraf: deze blogpost/column is geschreven door een mens en dus niet door een taalmodel (als bijvoorbeeld GPT-3). Daarover later wellicht meer.
Dit is dus mijn persoonlijke selectie van de nieuwe woorden die in 2022 via de media tot ons kwamen. 10 in totaal, en geen één ervan stond ook op de shortlist van het Van Dale woord van het jaar 2022.

Puur toeval, overigens, dat mijn selectie totaal anders is dan die van Van Dale. Het is ‘gewoon’ een keuze uit de nieuwe woorden die ik – al lezend en luisterend – in de loop van 2022 genoteerd heb.
Je vindt er ook een datum bij (wanneer werd het woord voor het eerst vermeld), evenals een bronvermelding (waar werd het woord voor het eerst vermeld).
En ik heb er een ‘verantwoording’ bij geplaatst, om de keuze van het woord toe te lichten.

Voor de goede orde: dit was het antwoord van ChatGPT op de vraag:


Computers, er komt uit wat je erin stopt (‘knowledge cutoff’)…

Mijn tien nieuwe woorden van 2022 (in chronologische volgorde):

Duurhuurder
27-1
NOS Nieuws maakte melding van een proef  (‘pilot’), waarmee mensen die meer dan een derde van hun netto besteedbaar inkomen kwijt zijn aan huur, de kans krijgen om een eigen woning te kopen.

Verantwoording: het gaat natuurlijk in deze samenstelling om het begrip ‘duur’. Dat is een relatief begrip, immers wat jij ‘duur’ vindt, vindt een ander ‘redelijk’ of misschien wel ‘goedkoop’.
Als je kijkt op de webpagina van Nationale Hypotheek Garantie (NHG) met een uitleg van de pilot, dan wordt daar een huurbedrag van € 1.000,= per maand als voorbeeld genoemd.
Kijk je op de pagina van BLG Wonen (onderdeel van de Volksbank), dan staat daar: ‘Een duurhuurder woont voornamelijk in de vrije huursector en heeft een huur vanaf € 737.’
Aha, nu komen wij ergens: volgens onderzoek zijn dat er ruim een half miljoen. Van die half miljoen zijn er bijna 350.000 mensen, die meer dan een derde van hun netto besteedbaar inkomen kwijt zijn aan huur. Dat zijn dus de ‘duurhuurders’.
Nu nog wachten op een omschrijving van het woord ‘duurkoper’…..

Bron: NOS Nieuws

Puntjesverbinden
31-1
Vondst van Jan Kuitenbrouwer. In zijn column ‘Wakkerlands’ beschreef hij het woordenboek van de verbale burgeroorlog (ook wel ‘het openbare debat’ genoemd).
Het was nog de tijd waarin COVID-19 voor een belangrijk leven ons dagelijks leven bepaalde. En op social media schreven anti-vaxxers berichten als:
‘Dijkgraaf is hoofd onderzoek Princeton en daardoor in contact met Gates. De projecten worden gesubsidieerd door Bill. Hij is op zijn post gekomen door Kaag. Verbind jij even de puntjes?’
Zo kwam Kuitenbrouwer op het woord ‘puntjesverbinden’.

Verantwoording: lees de column van Kuitenbrouwer zelf (zie link hierboven). Ik vind ‘m origineel.

Bron: de Volkskrant

Togavuller
17-6
Bijna elke bedrijfssector kampt met een personeelstekort. Blijkbaar geldt dat ook voor de rechterlijke macht: er is een tekort aan rechters en officieren van justitie. Dat bleek althans uit een gesprek in het onvolprezen radioprogramma Spraakmakers (elke werkdag van 9:30 tot 11:30).

Verantwoording: we kennen allemaal ‘de vakkenvuller’, maar een ‘togavuller’? Het woord suggereert dat het ook maar een baan is, rechter of officier van justitie. In tegenstelling tot de vakkenvuller, moet je voor togavuller echter wel flink doorgeleerd hebben.

Bron: NPO Radio 1

Dreigboeren
18-6
Kees Boonman neemt in het radioprogramma Nieuwsweekend (elke zaterdagochtend van 8:30 tot 11:00) de politieke week door. Naar aanleiding van de stikstofplannen van het kabinet en de aangekondigde boerenprotesten gebruikte hij het woord ‘dreigboeren’.
Volgens Boonman was het woord voor het eerst gemunt door Jan Paternotte, D66-fractievoorzitter in de Tweede Kamer.

Verantwoording: we kennen de standaard aanduidingen voor beroepsgroepen in de agrarische sector, zoals bijvoorbeeld veeboer of aardappelboer. Nu wordt er een werkwoord met een negatieve lading aan een beroepsgroep gekoppeld. Opmerkelijk.

Bron: NPO Radio 1

Complimentenmeisjes
11-7
Het opheffen van alle coronarestricties bracht winkeliers rond de Amsterdamse Leidsestraat en het Koningsplein niet de gehoopte terugkeer van het aantal klanten. Naast kortingen werden ‘complimentenmeisjes’ ingezet om potentiële klanten alsnog naar hun winkels te lokken.

Verantwoording: we kenden ‘animeermeisjes’ en ‘bloemenmeisjes’, maar ‘complimentenmeisjes’? Maken die het winkelend publiek complimenten?

Bron:  Het Parool


Satellietrenners
14-7
In zijn verslag over de 11e etappe van de Tour de France beschrijft Robert Giebels hoe de Deense wielrenner Vingegaard twee van zijn ploeggenoten als ‘satellietrenners’ aanduidt. Oftewel, hoe zij een cruciale rol spelen bij de uiteindelijke etappewinst.

Verantwoording: bekend zijn samenstellingen als ‘satellietbeeld’ en ‘satellietkanaal’, maar ‘satellietrenner’ is nieuw.

Bron: de Volkskrant

Vertraagtaal
14-8
Dichter des Vaderlands Lieke Marsman was te gast in Zomergasten (VPRO, NPO2). Zij muntte het woord ‘vertraagtaal’ als beschrijving van het taalgebruik door de overheid in brieven en mededelingen.

Verantwoording: na de OHRA-reclamespot uit 2004 vormde ‘de paarse krokodil’ voor veel mensen een passende metafoor voor de overmatige regelzucht en bureaucratie van de overheid.
Vertraagtaal gaat meer specifiek over de taal, waar wij allemaal mee communiceren – maar de overheid maakt daar iets onbegrijpelijks van. ‘Wat staat er nou eigenlijk?’, roepen wij dan ook vaak uit bij het lezen van een overheidsbrief. Mooi woord, dat vertraagtaal.

Bron: Zomergasten

Laadpaus
8-10
Europarlementariër Caroline Nagtegaal (VVD) vindt eigenlijk dat er een coördinator moet worden aangesteld voor de verdeling van laadpunten voor elektrische auto’s in het land, een ‘laadpaus’. Zij ziet het liefst elke 60 km een laadpaal langs alle Europese snelwegen.

Verantwoording: Persoonlijk vind ik dit een van de beste nieuwe woorden van 2022. En ik ben geen VVD-stemmer! Maar het is een woord dat enerzijds de urgentie duidelijk maakt van betere voorzieningen voor elektrische auto’s en anderzijds de nodige ironie bevat. Lekker woord!

Bron: Nieuwsweekend (AVRO/TROS)

Privatiseringsverdriet
1-11
Bij praatprogramma Op1 waren zowel Gert-Jan Segers (fractievoorzitter CU in Tweede Kamer) als Wouter Koolmees (D66, oud-minister Sociale Zaken en Werkgelegenheid) te gast. Het was de eerste dag van Koolmees als directeur van de NS. Naar aanleiding van de problemen bij de NS (personeelstekort, te volle treinen) sprak Segers van ‘privatiseringsverdriet’.

Verantwoording: een woord dat in schril contrast staat met het woord hierboven. We bouwen nieuwe snelwegen voor auto’s, we willen de beste voorzieningen voor elektrische auto’s, het wordt steeds drukker op de weg en wat gebeurt er met het OV? Tranen met tuiten….

Bron: Op1 (BNN/VARA, EO, MAX en WNL op NPO1)

Zorgseizoen
10-11
In televisieprogramma EenVandaag kondigde men het ‘zorgseizoen’ aan. Aanleiding: de bekendmaking door zorgverzekeraars van de nieuwe premies voor 2023.

Verantwoording: zomerseizoen, herfstseizoen…allemaal bekende begrippen. Maar zorgseizoen? Gaan we dat echt tegen elkaar zeggen: ‘Ja, straks komt het nieuwe zorgseizoen er aan, dus ik ga nu nog even snel naar de tandarts/fysiotherapeut/vul zelf maar in’?
Veeg teken. Leestip: in NRC staan de laatste twee weken diverse opiniebijdragen over de vraag of zorgverzekeraars nu wel of niet medeverantwoordelijk zijn voor de steeds hogere zorgpremies.

Bron: EenVandaag (AVRO/TROS op NPO1)

Dat waren ze alle tien. Ga mij niet vragen welke ik het mooiste of beste vind – elk woord vertegenwoordigt een bepaalde waarde. Sommigen zijn (hopelijk) van tijdelijke aard (‘dreigboeren’), andere zullen wellicht een langer leven beschoren zijn (‘vertraagtaal’).

‘Twijfeltelefoon’ is toch veel mooier? Of ‘rouwarbeid’?

Posted on by Flip Schultz in Cultuur, Taal

Wat doet een pandemie met onze taal?
Nou, zou je kunnen zeggen, kijk naar het woord van het jaar. Maar ik weet niet hoe vaak jij het woord ‘prikspijt’ in het afgelopen jaar hebt gebruikt – ikzelf in ieder geval geen enkele keer. Ik heb het ook niemand in mijn omgeving horen gebruiken.
De Van Dale-verkiezing kende veel negatief geladen woorden. Mijn top 10 wil een tegenwicht bieden.

Frank Heinen en Paulien Cornelisse hebben al eerder aangetoond wat de waarde van zo’n online verkiezing is, maar ik wil in dit verband toch even George Steiner (1929-2020) aanhalen. Steiner schreef veel over de relatie tussen taal en samenleving.

‘Als iemand iets nieuws wil uitdrukken, dan zijn de ter beschikking staande woorden als versleten munten in bezwete handen’.

En, diezelfde Steiner: ‘Taal wordt gebruikt om de identiteit van de eigen groep levend te houden (…).’
Tot zover de woordkeuze van de mensen die op de website van Van Dale stemden.

Hoe je het echter ook wendt of keert, SARS-CoV-2 (het virus) bepaalde in 2021 voor een belangrijk deel onze leefstijl. Bij mijn persoonlijke keuze voor de Top 10 van nieuwe woorden van 2021 is het aantal aan de pandemie gerelateerde woorden tot vier beperkt gebleven.
Zie hieronder. Elk woord is voorzien van een korte verantwoording en bronvermelding. Bij een aantal woorden staat een link.

10. Hertenbronstverstoorder

De hertenbronst vindt elk jaar in september en oktober plaats: edelherten gaan paren. Helaas zijn er mensen die menen dat zij die natuurlijke gang van zaken moeten verstoren.
– NOS Teletekst, najaar 2021

9. Aerosolen

Aerosol is een zelfstandig naamwoord. En betekent zoveel als een mengsel van stofdeeltjes of druppels in een gas. Opmerkelijk genoeg gebruikte minister van Volksgezondheid, Hugo de Jonge, het als een werkwoord op een persconferentie aan het begin van de zomer. ‘Laat je na de zomervakantie testen, bijvoorbeeld omdat je in een vol voetbalstadion hebt gezeten waar mensen achter je in je nek zitten te aerosolen.’
– Persconferentie, 30 juni 2021

8. Staakstraat

Staken lijkt een beetje een begrip uit de vorige eeuw, maar eind januari van dit jaar was er wel degelijk sprake van een staking bij metaalbedrijven, naar aanleiding van vastgelopen onderhandelingen over de Metaal-CAO.
– Eindhovens Dagblad, 22 januari 2021

7. Hap-snap seks

Cocky Drost is relatiecoach. En zij constateerde dat mensen tijdens de coronacrisis minder vaak vluchtig seks met elkaar hebben.
– Gehoord in Spraakmakers, NPORadio 1, 9 februari 2021

6. Penisbeschaving

Het woord viel in een interview met Beatrijs Smulders naar aanleiding van ‘Bloed’, het eerste deel van een ambitieus, autobiografisch drieluik over vrouwelijke seksualiteit.
Smulders werd beroemd als verloskundige en ondernemer, met een Geboortewinkel en een Geboortecentrum in Amsterdam Oud-West, en als auteur van de bestsellers ‘Veilig zwanger, Veilig bevallen’ en ‘Veilig door de kraamtijd’.
– de Volkskrant, 14 april 2021.

5. Juice-kanaal

Benaming van Instagram- en YouTube-accounts die de rol van roddelbladen hebben overgenomen. Roddel en achterklap over de showbizz-wereld vormt het hoofdingrediënt van dergelijke accounts. Nederland telt er een handvol van met naar schatting elk meer dan 100.000 volgers (!).
– de Volkskrant, 3 november 2021

4. Snottebellenbeleid

Die samenstelling dook opeens op in nieuwsberichten over het RIVM-beleid voor basisscholen.
Goed voor minsterns 2 x woordwaarde bij Scrabble.
– diverse nieuwsdiensten, februari 2021

3. Rouwarbeid

Jurist en auteur Roxane van Iperen gebruikte het woord in haar 4 mei-lezing op de Dam in Amsterdam.
In het NPO-programma Op1 lichtte zij het woord toe: ‘Rouwarbeid is wat je moet doen om te onthechten van dat wat was.’
– NPO, 4 mei 2021

2. Jubelton

Opeens deed het begrip ‘jubelton’ zijn intrede naar aanleiding van de bizarre situatie op de woningmarkt, waarbij ouders met diepe zakken hun kinderen helpen met het kopen van hun ‘droomhuis’.
– meerdere berichten/artikelen, hele jaar 2021

1. Twijfeltelefoon

De Vaccinatie Twijfeltelefoon is bedoeld voor iedereen die vragen heeft over het coronavaccin en graag medisch advies wil hebben. In november sloten de universitaire ziekenhuizen in Rotterdam, Utrecht, Amsterdam, Maastricht en Nijmegen zich aan bij dit initiatief. Dagelijks maken honderden mensen er gebruik van.
– november 2021.

Van coronapuppy tot troost tv: nieuwe woorden van 2020

Posted on by Flip Schultz in Cultuur, Taal

Het door Van Dale tot woord van het jaar verkozen ‘anderhalvemetersamenleving’ is natuurlijk heel geschikt voor Scrabble, maar leuk is anders…
Neem bijvoorbeeld het Belgische woord van het jaar: ‘knuffelcontact’. Klinkt toch heel wat vriendelijker dan het onze. Het Van Dale woord van het jaar weerspiegelt een beetje een boekhoudmentaliteit.

Corona collage

In de loop van het jaar verzamelde ik een tiental woorden, die niet voorkwamen op de door Van Dale gemaakte lijst. Een zwaktebod, naar mijn mening.
Er was meer dan corona.
Oordeel zelf:

POSTZEGELBOSJE
NOS-Journaal (5-1-2020)

Nadat eurocommissaris Frans Timmermans half december 2019 de Green Deal-plannen had gepresenteerd, pleitten twee Vlaamse wetenschappers voor de aanleg van kleine bosjes.
In de hele EU moeten er volgens de plannen van de Europese Commissie 2 miljard bomen bij komen. Bij zulke grote aantallen kun je bijna niet om het aanleggen van kleine bosjes heen, zeggen de twee Gentse wetenschappers.
De redactie van het NOS-Journaal maakte er ‘postzegelbosje’ van.

IMPACTPRODUCER
Spraakmakers (6-1-2020)

Zelfs het Mediaforum van dit onvolprezen radioprogramma op NPO Radio1 vond deze titel voor een vacature bij KRO/NCRV wat teveel van het goede. Indachtig Japke-d. Bouma’s kritiek op managementtaal.
Maar, toegegeven, hij is leuk: wie voelt zich nou soms niet ‘impactproducer’?

KROEGCRITERIUM
Twitter (17-1-2020)

Een goede kennis van mij, Charlotte Meindersma, legde op Twitter uit waarom zij alleen iets op social media zet, als zij het ook in de kroeg zou durven zeggen.
‘Als ik het in de kroeg niet zou bespreken, dan ook niet op social’.
Charlotte noemt zich jurist voor ondernemers. Handig om te weten als je een vraag hebt op het gebied van auteursrecht, merkenrecht, reclamerecht en privacy.

KANSKRACHT
De Wereld Draait Door (BNN/VARA – 18-1-2020)

Econoom Barbara Baarsma introduceerde dit begrip in de talkshow van Matthijs van Nieuwkerk. Baarsma ziet kanskracht als tegenhanger van het foeilelijke ‘koopkracht’. Zelf omschreef ze het begrip in een artikel in NRC/Handelsblad als volgt:

Het is tijd voor een nieuw begrip, dat verder kijkt dan wat huishoudens met hun inkomen kunnen kopen. Wat mij betreft kiezen we voor kanskracht. Laten we beleid niet langer op de tegenstelling arm versus rijk richten, maar op de overbrugging van kansarmoede naar kansrijkdom. Wie echt wat aan de inkomensverdeling wil doen, repareert niet achteraf verschillen in koopkrachtontwikkeling, maar zet in op kanskracht.’

HOESTSCHAAMTE
Noordhollands Dagblad (maart 2020)

Ik las het woord het eerst in een column van Rob van Vuure. Een adequate uitdrukking voor het gevoel dat je bevangt wanneer je in gezelschap hoest. Ook als er geen corona is…

OPINIESTOKER
Goedemorgen Nederland (WNL – 6-4-2020)

Een term gemunt door trendwatcher Lieke Lamb, die het woord gebruikte om iemand als Jort Kelder aan te merken. In Lamb’s bewoordingen: ‘iemand met een heel heftige mening, die dat doet om de discussie aan de gang te houden’.

KLOOFPORNO
NRC/Handelsblad (7-5-2020)

Mark Lievisse Adriaanse gebruikte dit woord in de tv-rubriek om programma’s als ‘Jouw stad, mijn dorp’ en ‘Steenrijk, Straatarm’ te beschrijven.

SPRINKHAANFONDSEN
De Volkskrant (16-6-2020)

Cees Grimbergen gebruikte deze term voor de pensioenfondsen die beleggers blijken te zijn in private equity-investeerder Onex. Onex vraagt woekerrentes voor schulden van kinderdagverblijven.

PRETPARKISERING
Het Financieele Dagblad (8-9-2020)

Het woord werd gebruikt in een artikel over de opkomst van pretparken in China.

KILLERHEFFING
NRC/Handelsblad (25-11-2020)

In een interview met de staatssecretaris van Financiën, Hans Vijlbrief,  laat hij weten de vliegtaks aan de lage kant te vinden. Van hem had het hoger dan € 7,45 per vertrekkende passagier mogen zijn. ‘Het is geen killerheffing’.

Tot zover mijn selectie van nieuwe woorden uit 2020. Het is lang geen volledige lijst. Uiteraard had ik er diverse samenstellingen met het woord corona aan toe kunnen voegen (waarvan ik ‘coronapuppy’ nog een van de aardigste vond).
En wat te denken van de ‘botsabsorber’ van Rijkswaterstaat?
Dat laatste woord doet mij toch weer te veel denken aan wat Adriaan van Dis laatst bij Op1 ‘magneettaal’ noemde.
Voordat je het weet, neemt iedereen het over. In dit geval maar beter van niet. Er gebeuren al genoeg ongelukken. Ook in de taal…

‘Boomer’ is helemaal geen nieuw woord, ‘ikkigheid’ wél

Posted on by Flip Schultz in Cultuur

Een nogal teleurstellende keuze, het Van Dale Woord van het Jaar. Ten eerste omdat ‘boomer’ geen Nederlands woord is. En in de tweede plaats omdat het een al jaren bestaand woord is in de VS. Sterker nog, het woord is eigenlijk stokoud: het dateert uit 1963! Eigenlijk net zo oud als de ‘boomer’ zelf…

Nu krijgt het woord een tweede leven door een meme die op social media in de VS viral ging. En waar wij hier, in Nederland, dan blijkbaar ook zo nodig achteraan moeten hollen…..
Nou moet ook gezegd worden dat er op de shortlist verder weinig aantrekkelijke andere kandidaten voor de titel ‘Woord van het Jaar’ stonden.

Buitenlandse woorden van het jaar

Nee, dan onze zuiderburen. Die kozen tenminste voor een origineel woord in hun eigen moerstaal (het Vlaams), met een actuele betekenis : winkelhieren = bij lokale winkels en bedrijven kopen.

En Franstalig België dan, zult u zeggen? Nou die moeten hun keuze nog maken (uit een shortlist waarop woorden als ‘bacster’, ‘cheh’ en ‘collapsologie’ prijken).

In Duitsland koos men ook voor een origineel (typisch) Duits woord: respektrente = de introductie van een basispensioen voor mensen die 35 jaar hebben gewerkt en nog steeds een pensioen ontvangen dat lager is dan het bestaansminimum.

De keuze van het Amerikaanse woord van het jaar mag op zijn zachtst gezegd ook wel bijzonder worden genoemd. Merriam-Webster – de Amerikaanse Van Dale – koos voor het persoonlijk voornaamwoord ‘They’.

Zoals de NS hier in Nederland in 2017 besloot om bij mededelingen op stations niet meer gebruik te maken van de term ‘Dames en Heren’, maar van het neutrale ‘Beste reizigers’, zo is het in de VS een trend om niet meer ‘he or she’ te gebruiken in correspondentie, maar het neutralere ‘they’.

En het Britse Oxford Languages koos voor ‘climate emergency’.  

Mijn woorden van het jaar 2019

Zelf heb ik ook een lijstje samengesteld met nieuwe woorden van 2019. Daarvan behoren ‘ikkigheid’ en ‘veranderverslaafd’ tot mijn persoonlijke favorieten.
Hier volgt mijn selectie van de woorden van het 2019 (met bronvermelding):

Samenwerkingsecosystemen
Deze vondst komt voor rekening van Aldo de Moor die er begin januari een tweet over de wereld in stuurde. Aanleiding vormde n.b. een artikel in De Telegraaf, waar Andy Dobbelsteen op zijn beurt weer op reageerde.
Afijn, hier vind je het draadje waarin het woord werd geïntroduceerd. Zoals je kunt lezen, waren beide heren zich er toen al bewust van dat zij wellicht een ‘woord van het jaar’ hadden gemunt.

Superbloedwolfmaan
Maandag, 21 januari 2019 was het dan zover: de superbloedwolfmaan vertoonde zich aan de hemel. De zon, de aarde en de maan stonden op één lijn – met de aarde tussen de beide andere hemellichamen in. Zo’n totale maansverduistering gebeurt maar tweemaal deze eeuw (!).
Voor de volgende superbloedwolfmaan zal je 27 jaar moeten wachten: op 31 januari 2037 is er pas weer een.

Poolwervel
Vertaling voor polar vortex. Dat is het verschijnsel van een lage drukgebied met koude lucht rond de polen van onze aarde. Normaal blijft de poolwervel stationair draaien boven de Noordpool.



Een onverwachte verandering in de stratosfeer boven het gebied zorgde ervoor dat de jetstream begin januari koude lucht meenam naar het Midden-Westen van de VS en Canada. Tot begin maart werden in beide regio’s extreem lage temperaturen gemeten (ver onder de -20 tot zelfs -30).

Wegwaaistations
NS maakte eind februari bekendnog eens 200 van de in totaal 396 stations te gaan vernieuwen. President-directeur Roger van Boxtel had het zelf in interviews over ‘wegwaaistations’, waarvan er veel te vinden zijn in de provincie Noord-Holland.

Sisverbod
Het lijkt al weer zo lang geleden: in RTL Latenight kwam PvdA-fractievoorzitter en – partijleider Lodewijk Asscher pleiten voor een sisverbod.

Apitoerisme
Een op de tweehonderd Slovenen heeft een bijenkast. Daarvan zijn er ongeveer 800o professioneel imker. Omdat het land zo bosrijk is, kan er hoge kwaliteit honing worden geproduceerd. Slovenen zien bijen als deel van hun familie en bouwen er kleurrijke huizen voor.  
Apitoerisme is de aanduiding voor een combinatie van recreatie met het leren over bijenhouden. En dat blijkt steeds populairder te worden.

Ikkigheid
In Buitenhof was op 20-10 de Belgische psychiater (en hoogleraar) Dirk de Wachter te gast. Aanleiding vormde zijn nieuwe boek ‘De kunst van het ongelukkig zijn’. Tijdens het interview gebruikte De Wachter het woord ‘ikkigheid’ in plaats van egoïsme en sprak hij over mensen als ‘tekortige wezens’.

Cover boek 'De kunst van het ongelukkig zijn'

Veranderverslaafd
Theo Sommer wijdde op 2-11 zijn column in de Volkskrant aan de neiging van bestuurders in Nederland om alles voortdurend anders te doen. Sommer: ‘Na de ‘kanteling’ en het ‘integrale bestuur’ heet de nieuwste vernieuwing bij de gemeenten, aldus vakorgaan Binnenlands Bestuur, ‘opgavegericht werken’.

En: ‘We zijn totaal veranderverslaafd’, zegt iemand. Projecten beginnen met een hoop poeha en zakken dan als een pudding in. Menigmaal is een mislukking het signaal om er met verdubbelde energie tegenaan te gaan.

Geitenwollensokkenstadium
Tijdens de eerste twee zaterdagen van november was er een Duurzame Huizen Route. Meer dan vijfhonderd woningen namen daaraan deel. De belangstelling is groot genoeg om te kunnen stellen dat het duurzaam maken van je woning inmiddels wel het geitenwollensokkenstadium voorbij is.

Bloemarmoede
Het mag algemeen bekend zijn dat het niet goed gesteld is met de bijenstand. Er zijn meer dan 300 soorten in ons land, maar daarvan zijn 35 soorten verdwenen, 31 ernstig bedreigd, 52 ‘gewoon’ bedreigd, 53 kwetsbaar en 17 gevoelig.

Waarom is dat zorgelijk? Omdat wereldwijd 76 procent van onze voedselgewassen afhankelijk zijn van dierlijke bestuiving, voor het overgrote deel door insecten.

In een interview op Radio 1 muntte Sonne Copijn (bestuurder van de Bee Foundation) de term ‘bloemarmoede’. Om aan te geven dat door de intensieve landbouw steeds meer wilde bloemen verdwijnen. Ook de trend om bij woningen tuinen steeds meer te betegelen, draagt niet bij aan het in stand houden van de bijen.

De 12 leukste en interessantste woorden van 2018

Posted on by Flip Schultz in Cultuur, Taal

Iemand zou eens onderzoek moeten doen naar het verband tussen de keuze van woord van het jaar en de psychische gesteldheid van een volk. Als je namelijk kijkt naar de woordkeuzes van de landen om ons heen en in de VS, dan ontkom je niet aan de gedachte dat de mentale staat van een land een grote rol speelt bij de keuze van woord van het jaar. Continue reading “De 12 leukste en interessantste woorden van 2018” →

De 14 leukste en interessantste woorden van 2017

Posted on by Flip Schultz in Cultuur, Taal

Ons taalgebruik houdt ons een spiegel voor: dit houdt ons bezig. Om die reden is de verkiezing van het Woord van het Jaar ook interessant. Wat heeft ons in 2017 zodanig bezig gehouden, dat wij er nieuwe woorden voor hebben bedacht?
Er staan een paar leuke vondsten bij de Van Dale verkiezing voor Woord van het Jaar. Maar ik mis er ook een paar. Zoals ‘stoeipoesrobot’. En wat te denken van ‘Wunderwuzzi’? Continue reading “De 14 leukste en interessantste woorden van 2017” →

Woord van het Jaar: hier spel, in buitenland serious business

Posted on by Flip Schultz in Cultuur, Taal

De jaarlijkse verkiezing van Woord van het Jaar staat weer voor de deur. Tot en met 19 december (17 uur) kunt u nog stemmen op de door Van Dale genomineerde woorden. Maar heeft ons woord van het jaar wel hetzelfde gewicht als dat van bijvoorbeeld Engeland of Duitsland? En waarom staat ‘samsonseks’ in België wel op de lijst met officiële nominaties en in Nederland alleen bij de categorie lifestyle? Continue reading “Woord van het Jaar: hier spel, in buitenland serious business” →

Het woord van het jaar

Posted on by Flip Schultz in Taal

InforgOok dit jaar kunnen wij weer een woord van het jaar kiezen. Althans: een woord uit de selectie die Van Dale Uitgevers heeft gemaakt. Ik mis namelijk een aantal woorden.

Zoals u wellicht weet, gebruikt de mens van de ongeveer 100.000 woorden die hij kent, er hooguit 10.000. De samenstelling van die woordenschat verandert evenwel. De meest voor de hand liggende reden is natuurlijk ‘omdat de tijden veranderen’: van oude mensen en de dingen die voorbijgaan. Bovendien komen er nieuwe dingen bij en die moeten ook weer benoemd worden.
Hugo Brandt-Corstius zei daarover ooit in een interview met Liesbeth Koenen (NRC/Handelsblad, 26 april 1988):

“Op zichzelf is het raadselachtig: we weten dat oude woorden verdwijnen, of dat zij nieuwe betekenissen krijgen, en dat er nieuwe bijkomen. Het is net zoiets als de roklengte: die wordt korter en dan weer langer en het is onbegrijpelijk. De voornaamste reden waarom hij langer wordt is omdat hij daarvoor kort was. Er zijn alleen zekere grenzen aan de onder- en bovenkant. Zo komen woorden in de mode en dan verdwijnen ze weer.”

De redactie van Van Dale heeft tien algemene modewoorden van 2014 geselecteerd en daarnaast ook nog een aantal woorden in de categorieën Jongerentaal, Lifestyle, Sport & Amusement, Economie en Politiek.
Om met die algemene woorden te beginnen: ik heb ze alle tien bij Google ingevoerd om eens te kijken hoe vaak ze daar worden genoemd. Het resultaat van die zoektocht heb ik in de grafiek hieronder weergegeven:

Van-Dale's-woorden-vh-jaar-(Google)

Het mag duidelijk zijn dat het woord ‘fotobom’ verreweg de grootste populariteit geniet met ruim 580.000 zoekresultaten. Is het daarmee het woord van het jaar?

Want als het uitsluitend om de macht van het getal gaat, dan haalt ‘fotobom’ het niet bij ‘onesie’ (ruim 18 miljoen vermeldingen bij Google!).
U weet wat een ‘onesie’ is? Dat is een ‘ruimzittend, uit één deel bestaand huis- of pyjamapak dat alleen hoofd, handen en voeten vrijlaat, gewoonlijk met een ritssluiting aan de voorkant, soms met een capuchon’.

Buitenlandse woorden van het jaar
In Engeland is ‘photobomb’ overigens net deze week door Collins Dictionary tot woord van het jaar uitgeroepen. Daarbij dient te worden aangetekend dat in het Verenigd Koninkrijk meerdere uitgevers de woord-van-het-jaar verkiezing claimen. Zo heeft Chambers Dictionary het woord ‘overshare’ tot woord van het jaar gekozen, terwijl de prestigieuze Oxford Dictionary koos voor ‘vape’. Vape is een nieuw werkwoord: het inhaleren of uitblazen van de rook van een elektrische sigaret.

Bij onze Oosterburen doen ze ook aan het woord van het jaar. Wel eens van ‘Groko’ gehoord? Het woord staat voor de grote coalitie tussen de twee politieke partijen, die momenteel in Duitsland de regering vormen. Dat was in 2013 daar woord-van-het-jaar.
Als het overzicht van de Duitse woorden van het jaar iets aantoont, dan is het wel hoe Anglo-Amerikaans ons taalgebruik is geworden. Tel de van origine Engelstalige woorden maar eens in de totale selectie die Van Dale heeft gemaakt.
En wat dacht u van het woord ‘emoticon’, dat volgens de Global Language Monitor woord-van-het-jaar is?

Zelf heb ik ook een selectie gemaakt:

TvS-woorden-vh-jaar-(Google)

Korte toelichting:
Pandaporno                          – naar aanleiding van de geboorte in China van een pandadrieling. In het televisieprogramma Knevel en Van de Brink vertelde een Vlaamse dierentuinbaas dat de geboorte uniek was, omdat de beren nauwelijks jongen. Het vrouwtje is maar drie dagen per jaar vruchtbaar en het mannetje slaapt vooral. Oplossing: kunstmatige inseminatie of …..pandaporno. U leest het goed.

Infosfeer                                – het komt erop neer dat we binnenkort niet meer offline zullen zijn, maar altijd en overal online, omdat alles om ons heen – of het nu auto’s, gebouwen, meubilair of kleding is – is aangesloten op de ‘infosfeer’.

Inforg                                   – alles om ons heen zal kunnen ‘denken’ en voor ons denken. We zijn nu nog digitale immigranten in de infosfeer, binnenkort zullen we digitale autochtonen zijn. We zijn dan ‘inforgs’, informatie-organismes, entiteiten die uit informatie bestaan en in de infosfeer wonen. Het woord is geïntroduceerd door Luciano Floridi en kwam weer in het nieuws door de publicatie van Coen Simon’s boek Een stok om mee te denken. De techniek van filosofen.

Hockeygluurder                   – behoeft, denk ik, geen nadere toelichting.

Mag ik zelf kiezen, dan ga ik voor ‘ínforg’. Waarom? Omdat ik de indruk krijg dat wij langzamerhand al inforgs aan het worden zijn: ik ken mensen die zetten hun smartphone NOOIT uit, NOOIT – ook niet als zij slapen.