Het zou een interessant onderzoek zijn: vraag een x aantal mensen wat hun favoriete series zijn en hoeveel tijd ze er naar kijken. Vraag ze vervolgens hoeveel boeken ze lezen en hoeveel tijd ze daaraan besteden. Doe dat elk jaar, zodat je vergelijkingsmateriaal hebt. Volgens Manon Uphoff is de beste literatuur tegenwoordig namelijk op televisie te zien.
In het pamflet De blauwe muze analyseert Uphoff bekende series als Deadwood, Mad Men, The Wire en The Game of Thrones en ontdekte daarin literaire elementen.
In de VPRO gids zei Uphoff daarover:
“Een serie kijken is een beetje zoals je vroeger literaire feuilletons had in de krant. Er wordt nu wel geklaagd dat lezers een dikke roman niet meer aankunnen, maar er wordt vergeten dat de lezer destijds zo’n verhaal ook in stukken en brokken kreeg toegediend. Dat was een heel normale manier van lezen.”
Uphoff zegt in het artikel dat zij het kijken naar een serie niet ziet als ‘een keuze voor het een of tegen het ander’. “Je volgt de dialogen, je vertaalt voortdurend dingen die je op het scherm ziet, je moet verschillende verhaallijnen en plotwendingen onthouden.” Zij noemt het kijklezen en verzet zich tegen de opvatting dat ‘series kijken lui en passief maakt’.
Thema’s
Lezen is – in tegenstelling tot wat sommigen denken – een actieve bezigheid. Wij ondergaan de aanwezigheid, de stem van een boek. En net als een boek beïnvloedt een serie onze verbeelding, onze verlangens en onze ambities.
Het beste voorbeeld vind ik persoonlijk Mad Men, waarin een tijdsbeeld wordt geschetst van het leven in ‘het land van de onbegrensde mogelijkheden’ vijftig jaar geleden. In de serie volgen wij de levens van een aantal personages werkzaam bij een reclamebureau op Madison Avenue in New York tegen de achtergrond van de historische gebeurtenissen uit die tijd – de eerste ruimtevaartvluchten naar de maan, de moord op president J.F. Kennedy, de oorlog in Vietnam.
De kracht van de serie zit ‘m in de thema’s: identiteit, relaties (man – vrouw verhouding, homofilie), verhouding werk – privé, racisme, de consumptiemaatschappij vs. de tegenbeweging. Thema’s die nog steeds aan de orde van de dag zijn en ons dus onwillekeurig een spiegel voorhouden: wat is er veranderd? Is er iets veranderd? Wat is er dan veranderd?
Nederlands
Enige kanttekening bij het pamflet van Uphoff : geldt haar analyse ook voor Nederlandse dramaseries? Al haar voorbeelden komen uit het buitenland! Wat te denken van Goede tijden, slechte tijden, een serie die volgend jaar het 25-jarig bestaan viert!?
Qua kijkcijfers halen de door Uphoff genoemde buitenlandse series het niet vergeleken met de meest succesvolle Nederlandse concurrenten: Flikken Maastricht bijvoorbeeld scoort gemiddeld twee miljoen kijkers per aflevering!
Als haar analyse ook opgaat voor Nederlands drama op de televisie, dan kunnen wij Cyrille Offermans namelijk als cultuurpessimist terzijde schuiven. In diens laatste essaybundel Wat er op het spel staat maakt hij de balans op van de kunst en literatuur na 1945. Volgens Offermans draait het alleen nog maar om geld en wat economisch nuttig is. Ware kunst doet een beroep op de ‘hoogste intellectuele en creatieve vermogens’ van het publiek. En draagt dan ook de mogelijkheid in zich van verandering, omdat ‘elke reële verandering begint met een fictieve’.
Zou Offermans naar dramaseries kijken?
Tip: op 17-11 begint de vijfdelige serie Suspicious Minds van scenarist Daan Windhorst en regisseur Ivo van Aart.
