Iemand zou eens onderzoek moeten doen naar het verband tussen de keuze van woord van het jaar en de psychische gesteldheid van een volk. Als je namelijk kijkt naar de woordkeuzes van de landen om ons heen en in de VS, dan ontkom je niet aan de gedachte dat de mentale staat van een land een grote rol speelt bij de keuze van woord van het jaar. Continue reading “De 12 leukste en interessantste woorden van 2018”
Categorie: Taal
De 14 leukste en interessantste woorden van 2017
Ons taalgebruik houdt ons een spiegel voor: dit houdt ons bezig. Om die reden is de verkiezing van het Woord van het Jaar ook interessant. Wat heeft ons in 2017 zodanig bezig gehouden, dat wij er nieuwe woorden voor hebben bedacht?
Er staan een paar leuke vondsten bij de Van Dale verkiezing voor Woord van het Jaar. Maar ik mis er ook een paar. Zoals ‘stoeipoesrobot’. En wat te denken van ‘Wunderwuzzi’? Continue reading “De 14 leukste en interessantste woorden van 2017”
Woorden van politici op een gouden schaaltje wegen
Wat zijn de woorden van politici waard? Kan je een politicus op zijn woord geloven? Vragen die iedere politiek betrokken burger zich wel eens stelt. Vragen ook die bij een groot deel van het electoraat tot onzekerheid hebben geleid (zwevende kiezers) en wellicht nog steeds leiden.
Wat kan je opmaken uit de leidende thema’s die tijdens deze campagne de boventoon voerden? Het NOS-debat aan de vooravond van de verkiezingsdag vormde leuk proefmateriaal voor een kleine data-analyse. Continue reading “Woorden van politici op een gouden schaaltje wegen”
Woord van het Jaar: hier spel, in buitenland serious business
De jaarlijkse verkiezing van Woord van het Jaar staat weer voor de deur. Tot en met 19 december (17 uur) kunt u nog stemmen op de door Van Dale genomineerde woorden. Maar heeft ons woord van het jaar wel hetzelfde gewicht als dat van bijvoorbeeld Engeland of Duitsland? En waarom staat ‘samsonseks’ in België wel op de lijst met officiële nominaties en in Nederland alleen bij de categorie lifestyle? Continue reading “Woord van het Jaar: hier spel, in buitenland serious business”
Het woord van het jaar 2015
Het blijkt maar weer eens uit het slotakkoord van de klimaattop: het gaat om de woorden. De juiste woorden, wel te verstaan, om 196 grote én kleine landen zover te krijgen er hun handtekening onder te zetten. Ik betwijfel of er zoveel consensus bestaat over de nieuwe woorden van 2015. Er staan, naar mijn mening, weinig woorden op de lijst van Van Dale’s Woord van het Jaar die tot de verbeelding spreken. Continue reading “Het woord van het jaar 2015”
Spreken wij nog wel dezelfde taal? (slot)
Een paar weken geleden maakte ik, tijdens de presentatie van MKB Trends 2016, kennis met Ben Stokmans. Ben is 12 en maakt websites. Niet alleen voor de lol, maar ook in opdracht. Ben kent HTML (HyperText Markup Language), de basis computertaal die gebruikt wordt voor het maken van websites. Hoeveel van zijn leeftijdsgenoten kunnen hem dat nazeggen? Sterker nog: hoeveel volwassenen kunnen hem dat nazeggen? Continue reading “Spreken wij nog wel dezelfde taal? (slot)”
Spreken wij nog wel dezelfde taal of gebruik jij een andere app? (deel 1)
We spreken allemaal een taal, maar wat is taal eigenlijk? Geleerden weten het nog steeds niet. Toch zijn er 18.000 nieuwe woorden bijgekomen in de 15e editie van de dikke Van Dale, die afgelopen week werd gepresenteerd.
‘Baby’s van vier maanden draaien hun hoofd weg als zij een vreemde taal horen. Terwijl zij wél luisteren naar wat hun eigen taal gaat worden. Zo klein als zij zijn, weten ze dus precies wat hun moedertaal is. Zelfs in de baarmoeder blijken ze al klankpatronen te herkennen.’ Aldus psycholinguïst Pim Levelt in een interview dat hij al weer jaren geleden gaf.
Kleuters die naar de basisschool gaan, hebben een woordenschat van 2150 woorden. Nu ken ik ouders die meteen zullen zeggen: ‘Nou, mijn kind kent er méér, hoor!’’
Tuurlijk…
Dat brengt ons bij het aloude ‘nurture-nature debat’: hoeveel is aangeboren en welke informatie pikt een kind uit zijn omgeving op?
‘Bij blogs, Facebook en Twitter hoort spreektaal’, zei Ton den Boon, hoofdredacteur van de dikke Van Dale, tegen Margriet Oostveen. ‘Neem een begrip als emotie. Mensen hebben tegenwoordig ‘ergens emoties bij’ of moeten ‘emoties vasthouden’ en in The Voice of Holland zegt Ali B tegen een kandidaat ‘Ik voel jou’. Mensen leerden door Twitter in 140 tekens hun diepste gevoelens formuleren en dat leidt tot een nieuw soort creativiteit in de taal.’
Dus vinden we o.a. de volgende woorden in de nieuwe editie van de dikke Van Dale:
| Beyoncévlieg | paardenvlieg met een opvallend, goudkleurig achterlijf |
| Bucketlist | lijst van dingen die iemand – m.n. iem. Die terminaal ziek is, nog wil doen of bereiken in zijn leven |
| Comazuipen | in korte tijd zoveel alcohol drinken dat het gevaar bestaat in coma te raken |
We weten natuurlijk dat die kleuter waar wij het eerder over hadden, wanneer hij eenmaal volwassen is geworden over een woordenschat beschikt van om en nabij de 45.000 woorden. Actieve woordenkennis wel te verstaan – dat wil zeggen: de woorden die op een juiste manier gebruikt worden in de dagelijkse omgang. De passieve woordenkennis kan veel groter zijn – woorden die men gedeeltelijk of geheel wel begrijpt.
25 jaar geleden zei de taalgeleerde Noam Chomsky dat de vragen die toen werden gesteld over taalkunde veel subtieler en interessanter waren dan de vragen die in 1960 werden gesteld. Chomsky zei dat tijdens een congres waar hij een pleidooi hield voor Universele Grammatica: wat hebben talen en mensen gemeen? Hoe zit taal in onze hersenen? En: hoe groeit dat taalgebruik?
Laten wij daar anno 2015 eens een leuke vraag aan toevoegen: wat gaat het gebruik van apps als Swiftkey voor ons taalgebruik betekenen? Voor wie Swiftkey niet kent: SwiftKey is een alternatief toetsenbord, dat woorden probeert aan te vullen en te voorspellen op basis van wat gebruikers in het verleden hebben getypt. De app bestaat sinds 2010 en wordt door miljoenen gebruikers in meer dan 60 landen gebruikt.
Onlangs lanceerden de makers een nieuwe versie – voorlopig alleen nog in het Engels: SwiftKey Neural Alpha. De gangbare versie gebruikt woorden op basis van eerder verstuurde berichten, sms’jes, Twitter en Google-zoekopdrachten. De app kent echter niet de betekenis van woorden – Neural Alpha moet daar verandering in gaan brengen:
(Dit is deel één van een serie over taal)
‘Met zingen is de liefde begonnen’
Tijd voor fabel en verbeelding: het is poëzieweek! Na al dat (proza)geweld van de afgelopen weken biedt poëzie – en muziek natuurlijk – een goed tegenwicht. “Poëzie is de geestelijke toevlucht van de verstandigen”, zei wijlen Gerrit Komrij ooit. Continue reading “‘Met zingen is de liefde begonnen’”
Het woord van het jaar
Ook dit jaar kunnen wij weer een woord van het jaar kiezen. Althans: een woord uit de selectie die Van Dale Uitgevers heeft gemaakt. Ik mis namelijk een aantal woorden.
Zoals u wellicht weet, gebruikt de mens van de ongeveer 100.000 woorden die hij kent, er hooguit 10.000. De samenstelling van die woordenschat verandert evenwel. De meest voor de hand liggende reden is natuurlijk ‘omdat de tijden veranderen’: van oude mensen en de dingen die voorbijgaan. Bovendien komen er nieuwe dingen bij en die moeten ook weer benoemd worden.
Hugo Brandt-Corstius zei daarover ooit in een interview met Liesbeth Koenen (NRC/Handelsblad, 26 april 1988):
“Op zichzelf is het raadselachtig: we weten dat oude woorden verdwijnen, of dat zij nieuwe betekenissen krijgen, en dat er nieuwe bijkomen. Het is net zoiets als de roklengte: die wordt korter en dan weer langer en het is onbegrijpelijk. De voornaamste reden waarom hij langer wordt is omdat hij daarvoor kort was. Er zijn alleen zekere grenzen aan de onder- en bovenkant. Zo komen woorden in de mode en dan verdwijnen ze weer.”
De redactie van Van Dale heeft tien algemene modewoorden van 2014 geselecteerd en daarnaast ook nog een aantal woorden in de categorieën Jongerentaal, Lifestyle, Sport & Amusement, Economie en Politiek.
Om met die algemene woorden te beginnen: ik heb ze alle tien bij Google ingevoerd om eens te kijken hoe vaak ze daar worden genoemd. Het resultaat van die zoektocht heb ik in de grafiek hieronder weergegeven:
Het mag duidelijk zijn dat het woord ‘fotobom’ verreweg de grootste populariteit geniet met ruim 580.000 zoekresultaten. Is het daarmee het woord van het jaar?
Want als het uitsluitend om de macht van het getal gaat, dan haalt ‘fotobom’ het niet bij ‘onesie’ (ruim 18 miljoen vermeldingen bij Google!).
U weet wat een ‘onesie’ is? Dat is een ‘ruimzittend, uit één deel bestaand huis- of pyjamapak dat alleen hoofd, handen en voeten vrijlaat, gewoonlijk met een ritssluiting aan de voorkant, soms met een capuchon’.
Buitenlandse woorden van het jaar
In Engeland is ‘photobomb’ overigens net deze week door Collins Dictionary tot woord van het jaar uitgeroepen. Daarbij dient te worden aangetekend dat in het Verenigd Koninkrijk meerdere uitgevers de woord-van-het-jaar verkiezing claimen. Zo heeft Chambers Dictionary het woord ‘overshare’ tot woord van het jaar gekozen, terwijl de prestigieuze Oxford Dictionary koos voor ‘vape’. Vape is een nieuw werkwoord: het inhaleren of uitblazen van de rook van een elektrische sigaret.
Bij onze Oosterburen doen ze ook aan het woord van het jaar. Wel eens van ‘Groko’ gehoord? Het woord staat voor de grote coalitie tussen de twee politieke partijen, die momenteel in Duitsland de regering vormen. Dat was in 2013 daar woord-van-het-jaar.
Als het overzicht van de Duitse woorden van het jaar iets aantoont, dan is het wel hoe Anglo-Amerikaans ons taalgebruik is geworden. Tel de van origine Engelstalige woorden maar eens in de totale selectie die Van Dale heeft gemaakt.
En wat dacht u van het woord ‘emoticon’, dat volgens de Global Language Monitor woord-van-het-jaar is?
Zelf heb ik ook een selectie gemaakt:
Korte toelichting:
Pandaporno – naar aanleiding van de geboorte in China van een pandadrieling. In het televisieprogramma Knevel en Van de Brink vertelde een Vlaamse dierentuinbaas dat de geboorte uniek was, omdat de beren nauwelijks jongen. Het vrouwtje is maar drie dagen per jaar vruchtbaar en het mannetje slaapt vooral. Oplossing: kunstmatige inseminatie of …..pandaporno. U leest het goed.
Infosfeer – het komt erop neer dat we binnenkort niet meer offline zullen zijn, maar altijd en overal online, omdat alles om ons heen – of het nu auto’s, gebouwen, meubilair of kleding is – is aangesloten op de ‘infosfeer’.
Inforg – alles om ons heen zal kunnen ‘denken’ en voor ons denken. We zijn nu nog digitale immigranten in de infosfeer, binnenkort zullen we digitale autochtonen zijn. We zijn dan ‘inforgs’, informatie-organismes, entiteiten die uit informatie bestaan en in de infosfeer wonen. Het woord is geïntroduceerd door Luciano Floridi en kwam weer in het nieuws door de publicatie van Coen Simon’s boek Een stok om mee te denken. De techniek van filosofen.
Hockeygluurder – behoeft, denk ik, geen nadere toelichting.
Mag ik zelf kiezen, dan ga ik voor ‘ínforg’. Waarom? Omdat ik de indruk krijg dat wij langzamerhand al inforgs aan het worden zijn: ik ken mensen die zetten hun smartphone NOOIT uit, NOOIT – ook niet als zij slapen.