Wie de serie De volmaakte mens (woensdagavond, NPO 2) niet volgt, mist wat. Noodzakelijke informatie over vraagstukken waar wij als mens de komende tijd voor komen te staan. Mogen wij genetisch materiaal veranderen? En, zo ja, in welke gevallen wel en in welke gevallen niet?
Volgens Bas Heijne, de maker van de serie, staan wij op een kruispunt in de evolutie.
Heijne maakt in de serie een reis langs wetenschappers en laboratoria op het gebied van o.m. bio-genetica, robotica, neuro- en nanotechnologie. Het levert fascinerende televisie op en stof tot nadenken.
Wat te denken van de uitspraak van bio-ethicus Julian Savulescu (aflevering 1: Designerbaby): “Gentherapie kan mensen maken die anders niet zouden bestaan”? Savulescu voorziet een toekomst waarin we er niet aan ontkomen om de mensheid genetisch te verbeteren. Eugenetica zou voor iedereen toegankelijk moeten zijn, is zijn overtuiging.
In Portland (Oregon, VS) wordt al gewerkt aan een bijzondere IVF-techniek: het verwekken van een embryo met behulp van cellen van drie ouders. Het idee zal voor sommigen onnatuurlijk klinken, maar deze techniek kan in de toekomst waarschijnlijk bepaalde erfelijke ziektes voorkomen. Het gaat om aandoeningen die worden veroorzaakt door afwijkingen op het zogeheten mitochondriale DNA.
Een ander Amerikaans bedrijf, OvaScience, werft fondsen voor een gentechniek die het ouders mogelijk maakt te bepalen hoe gezond hun kinderen worden.
Heijne had zich geen beter moment voor zijn tv-serie kunnen wensen, want een paar weken vóór de eerste aflevering stond in MIT Technology Review een artikel waarin een kiembaangentherapie wordt voorgesteld. In tegenstelling tot ‘normale’ gentherapie zou kiembaangentherapie het mogelijk maken om erfelijke aandoeningen uit te bannen.
Een en ander ligt binnen het bereik van de mens door een al ruim twee jaar bestaande laboratoriumtechniek, CRISPR, geheten (Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats). Volgens Maarten Keulemans is er in theorie niet meer dan twee dagen en $ 100 voor nodig om een nieuw mens te maken.
Alsof dat nog niet genoeg is, waren er in aflevering twee (De dood uitgedaagd) beelden te zien die aan sciencefiction deden denken: enorme silo’s, waarin mensen zich kunnen laten invriezen. Ze bestaan echt en staan in een lab in Californië: een deel is al verhuurd…
In aflevering 4 (De bionische mens) zagen wij een vastgoedkantoor waar de medewerkers met behulp van een wearable via een quantative dashboard hun productie kunnen bijhouden. Deelname is op vrijwillige basis en de deelnemers zijn enthousiast.
Hoogtepunt uit die aflevering was de reportage over Neal Harbison. Harbison werd geboren met een visuele handicap maar breidde zijn lichaam uit met een soort antenne die vastzit aan zijn schedel. Die antenne kan hem helpen waarnemen, wat hij zelf niet kan zien.
Harbisson werd geboren met achromatopsia; een zeldzame afwijking die volledige kleurenblindheid betekent. Zijn ogen zien dus helemaal geen kleur. Inmiddels neemt hij als cyborg meer waar van het kleurenspectrum dan mensen met normaal zicht. Dit heeft hij te danken aan zijn eyeborg, zoals hij zijn antenne heeft genoemd; die bevat een cameraatje en is gekoppeld aan software die alle kleuren in het gezichtsveld van Harbisson omzet in hoorbare tonen.
De aflevering van woensdag, 10 juni heeft als thema Mens versus machine, wat vergeleken bij de vorige afleveringen bijna saai klinkt. De discussie over robots is de laatste tijd al aardig op gang gekomen – ze worden al gebruikt in de industrie (autofabrieken zouden niet meer zonder kunnen) en komen steeds meer in zwang in andere sectoren. Vormen ze een bedreiging of zijn robots juist een zegen (veel geestdodend werk)?
De laatste aflevering op 17 juni zou ik in ieder geval in mijn agenda zetten, omdat daarin een college valt te zien dat de filosoof Michael Sandel op 6 juni in de Rode Hoed te Amsterdam gaf, evenals de daarop aansluitende discussie met het publiek.
Een goede aanzet voor een veel breder debat dat in onze samenleving moet plaatsvinden. Wordt het doemscenario van Aldous Huxley’s Brave New World bewaarheid of staat de mensheid nog maar aan het begin van baanbrekende ontwikkelingen?
