Vorige week beschreef Toine Heijmans in de Volkskrant zijn ervaringen met een WOB-verzoek bij het Ministerie van Justitie en Veiligheid. De WOB, dat is de Wet Openbaarheid van Bestuur. Ooit, in 1991, ontstaan in het geloof van een transparante overheid én het vertrouwen in een eerlijke burger. Bedoeld ook als ‘wapen’ waarmee journalisten en andere waarheidsvinders de overheid kunnen dwingen om inzage te geven in documenten die anders gesloten zouden blijven.
Nu, bijna 25 jaar later, lijkt de wet aan zijn eigen succes ten onder te gaan. Minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) beklaagde zich er vorig jaar over dat Jan en alleman – u kent ze ook – de WOB misbruiken om boetes te ontlopen. Onderzoek door SEO (Stichting Economisch Onderzoek) toonde aan dat één op de vijf verzoeken in het kader van de WOB tot doel heeft de rechtsgang te vertragen, dan wel te frustreren. De kosten daarvan bedragen tussen de € 7 en € 12 miljoen. Alle WOB-verzoeken bij elkaar kosten de overheid ongeveer het achtvoudige.
Plasterk stelde daarom in 2014 voor om de dwangsom ( max. € 1.260,- ) af te schaffen, die de overheid moet betalen als er niet binnen de gestelde termijn op een verzoek om openbaarheid wordt gereageerd.
Dat was reden voor mediaorganisaties (waaronder de NVJ, VVOJ, het Genootschap van Hoofdredacteuren, het Persvrijheidsfonds en NDP Nieuwsmedia) om een brandbrief aan de minister te sturen over de in hun ogen verslechtering van de Wet openbaarheid van bestuur. In de voorstellen wordt een dwangsom bij niet-tijdige reactie door de overheid geschrapt – volgens de organisaties is dat echter het enige niet-juridische pressiemiddel. Zij zijn bang dat de reactiesnelheid bij afschaffing terugloopt van 4 naar mogelijk 18 weken.
De mediaorganisaties wijzen op buurlanden en WOB-regelingen in Scandinavië: daar worden sommige verzoeken binnen een of twee dagen ingewilligd. In Engeland is bovendien een veel bredere reeks aan informatie op te vragen. “Kortom, een betere werking van de Wob ís mogelijk”, aldus de opstellers van de brandbrief.
Zij kregen bijval uit onverdachte hoek, namelijk van de Groningse hoogleraar bestuurskunde Heinrich Winter die onderzoek heeft gedaan naar het misbruik van de WOB bij gemeenten. Zijn conclusie: ‘het valt wel mee’. De toename van het aantal WOB-verzoeken is eerder toe te schrijven aan een grotere bekendheid van de wet. Illustratief voor Winter’s bevindingen mogen recente cijfers van de gemeente Utrecht worden genoemd (let op het grote aantal verzoeken van De Telegraaf!).
En lees nu nog eens Toine Heijmans artikel…..
