Er gaat bijna geen dag voorbij of er staat in de Braziliaanse kranten wel een bericht over het zikavirus. Bijna een jaar geleden werd zika voor het eerst in Brazilië vastgesteld. Sindsdien heeft het virus zich razendsnel verspreid naar 22 andere landen in Midden- en Zuid-Amerika. De afgelopen maanden zijn ook besmettingsgevallen buiten die regio gemeld, waaronder Nederland. Over een half jaar vinden de Olympische Spelen plaats in Rio de Janeiro.
Het zikavirus is niet nieuw. Het virus ontleend zijn naam aan het Zika-woud in Oeganda, waar het in 1947 voor het eerst werd gevonden in een resusaapje. Meldingen van menselijke infecties kwamen later. De symptomen waren mild.
De virusziekte wordt overgedragen door twee muggensoorten: de oorspronkelijk uit Afrika afkomstige gelekoortsmug (Aedes aegypti) en de Aziatische tijgermug (Aedes albopictus). Vooral laatstgenoemde staat bekend als de drager van meer levensbedreigende virussen (zoals dengue en chikungunya). Door de handel wisten de muggen hun leefgebied uit te breiden naar andere werelddelen.
Klimaatverandering (warmer, natter) maakt het voor beide muggensoorten makkelijker zich te verspreiden. Onderzoek heeft aangetoond dat de gemiddelde temperatuur daarvoor bepalend is. Veel regenval draagt daar ook aan bij. De muggen leggen hun eitjes in water.
De eerste meldingen van het zikavirus in Brazilië dateren van mei 2015. Sindsdien zijn er lokale besmettingen gemeld in vrijwel heel Zuid-Amerika, inclusief Suriname en de Nederlandse Antillen.
Gezondheidsautoriteiten vermoeden een verband met gevallen van microcefalie bij kinderen en de ziekte van Guillain-Barré (tijdelijke verlamming) bij volwassenen.
Seksueel overdraagbaar?
In de laatste maanden verschenen er diverse berichten over seksuele overdraagbaarheid van het virus. Het meest recente geval vond plaats in Frankrijk, waarbij iemand terugkwam van een verblijf in Zuid-Amerika en vervolgens zijn partner besmette.
De WHO meldt op haar website dat er tot nu toe slechts twee gevallen bekend zijn waarin er sprake is van seksuele overdraagbaarheid van het virus.
Genetische manipulatie
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) kondigde begin februari een wereldwijd noodplan aan om de verspreiding van het virus tegen te gaan. Deze week maakte de Europese Unie nog eens extra geld vrij voor onderzoek naar het zikavirus.
Voorlopig is er echter nog geen vaccin. Wel is op lokale schaal in Brazilië succes behaald met een methode waarbij mannelijke Aedes-muggen werden gekweekt met een gen, dat leidt tot zelfvernietiging van de soort. Het Britse bedrijf, Oxitech, dat deze methode heeft ontwikkeld is in onderhandeling met de Braziliaanse regering over een verkoopvergunning voor de gemuteerde muggen.
Ook andere landen hebben interesse getoond in deze bestrijdingsmethode. Oxitech maakt overigens inmiddels onderdeel uit van Intrexon, een Amerikaans bedrijf gespecialiseerd in synthetische biologie. Laatstgenoemd bedrijf legt een database aan van mensen, inclusief hun fysieke karakteristieken, gezondheidsgeschiedenis en behandelmethodes. Intrexon wacht op goedkeuring van de Amerikaanse voedsel- en warenautoriteit voor het commercieel ontwikkelen van de bestrijdingsmethode.
Reisadvies
De WHO heeft een reisadvies uitgevaardigd voor mensen die van plan zijn om naar Midden- en Zuid-Amerika te reizen. Er is een app beschikbaar (voor zowel Android als iOS) met informatie over te nemen voorzorgsmaatregelen en voorschriften in geval van infectie.
